Een jaar theater

In 2015 zag ik weer heel wat mooie voorstellingen op de planken en op locaties in Vlaanderen en Nederland. Mijn 30 favoriete theater-, dans-, jeugdtheater- en circusproducties heb ik op deze pagina opgelijst.

Een subjectieve selectie uiteraard, maar wel stuk voor stuk projecten die vertrekken vanuit een sterk concept en dit vervolgens uitwerkten tot voorstellingen vol engagement, humor en empathie. Producties waar ik erg enthousiast over werd en die ik niet snel zal vergeten…

Voor de gelegenheid presenteer ik ze hier in duo’s, soms met een duidelijk en soms met een subtieler verband. Waar mogelijk heb ik er ook linken naar m’n recensies, artikels of Zendelingenfilmpjes bijgevoegd, net zoals trailers of fotoreeksen om toch een beeld te kunnen geven van de efemere kunst die theater is.

Veel kijkplezier en check de voorstellingen zeker in ‘t echt (als ze nog touren)!

Filip Tielens (theaterjournalist en -liefhebber)

De twee grootste thema’s van 2015, nl. de vluchtelingencrisis en terrorisme, vonden ook hun weg naar het theater.

Nobody Home (dé voorstelling van het jaar) vertelt – deels – het persoonlijke vluchtverhaal van de acteurs uit Syrië en Bosnië. Regisseur Daria Bukvić doet dit met zoveel schwung en verbeelding dat het nooit te zwaar op de hand wordt, hoewel er ontzettend veel genuanceerde inzichten worden gedeeld over vluchtelingen en hun moeilijke zoektocht naar asiel. Nobody Home is dé theaterhit in Nederland, maar wanneer zal de productie eindelijk eens in België te zien zijn?

Valley of Saints van Michaël Bijnens (BRONKS en detheatermaker) was een van de verschillende voorstellingen over Syriëstrijders afgelopen seizoen. Bijnens vertelt voornamelijk het macro-perspectief van radicalisering, door een kapitalist (Ruud Gielens) en een moslimfundamentaliste (Aurelie Di Marino) met elkaar te laten clashen. Een straffe inhoud in een literair hoogstaande tekst.

Podiumkunst draait natuurlijk ook om het plezier van dansen, zingen, spelen…

Gala van Jérome Bel is het perfecte antigif tegen cynisme. Een bonte cast van zo’n twintig lokale dansliefhebbers wordt ingezet in een ontzettend eenvoudig maar geniaal concept, waarin verschil interessanter blijkt dan simultaneïteit en kwetsbaarheid op theater beter werkt dan perfectie.

In Total Eclipse of the Heart van Kassys staat dan weer de liefde voor muziek centraal. Vier mannen dialogeren enkel via quotes uit popsongs. Een hilarisch feest van herkenning, een nostalgische feel good-avond vol grappige en ongegeneerd vals gezongen conversaties. Een tragikomische medley die je doet beseffen wat een gigantische catalogus aan liedjes we allemaal in onze grijze massa hebben zitten.

De ondergang is theatraal vaak veel interessanter dan de klim omhoog. Tragiek gegarandeerd.

In Revue Ravage (KVS & NTGent) combineert Tom Lanoye een vlijmscherp portret van een socialistische partijvoorzitter op z’n retour (rol van Josse De Pauw) met een muzikale revue (gezongen door alle acteurs op muziek van Flat Earth Society). Een genereuze theatervoorstelling die toch hyperactueel werd door pijnlijke voorzittersstrijd bij sp.a.

De andere NTGent-acteurs speelden op dat moment in En Avant, Marche! Wim Opbrouck is een stervende dirigent en wordt in zijn zwanenzang begeleid door ontroerende fanfareliederen in een majestueus decor. Regisseurs Alain Platel en Franck Van Laecke zorgen na Gardenia weer voor kippenvel in deze afscheidsvoorstelling van Wim Opbrouck als artistiek leider bij NTGent.

Afscheid nemen van een gebouw of een familie is één ding, maar hoe moet het vervolgens verder?

In de theaterdocu Rabot 4-358 dringt Simon Allemeersch door tot de ziel van de Gentse Rabot-torens en haar bewoners, voor de woonblokken worden afgebroken. Een doorvoeld document waarin Allemeersch zijn maatschappelijk engagement (zie ook Het Fioretti-project) koppelt aan een vlijmscherpe analyse over gentrification en aldus een politiek statement maakt.

In Fidelis Fortibus ligt de familie van Danny Ronaldo dood en begraven om hem heen, maar toch weet deze eenzame circusartiest zijn levensvreugde en bezieling terug te vinden. Eerst nog als clown tegen wil en dank, maar uiteindelijk kruipt het circusbloed waar het niet gaan kan. Een tragikomisch meesterwerk waarvoor het onevenaarbare Circus Ronaldo samenwerkte met Lotte van den Berg, wat opvallend veel verstilling oplevert.

https://vimeo.com/128304129

In het New York van de jaren tachtig waart een vreselijke AIDS-epidemie rond. Twee moderne repertoirestukken schetsen tot tranen toe de impact hiervan.

Angels in America werd eerder al geënsceneerd door Guy Cassiers en Ivo Van Hove, maar Marcus Azzini van Toneelgroep Oostpool kiest voor de intieme kleine zaal en laat in dit vier uur durende epos de allerbeste Nederlandse acteurs opdraven, zoals Jacob Derwig, Maria Kraakman en Roy Baltus, die hier schittert in de hoofdrol als Prior. Onvergetelijk.

Musical oppervlakkig, spectaculair en kitscherig? Ik mocht mijn vooroordelen meteen vergeten na mijn viervoudige onderdompeling in de fantastische rockmusical RENT. Dit complexe en ontroerend verhaal met de prachtige meeslepende muziek werd voor het eerst opgevoerd in 1996 in de New York Theatre Workshop en al snel opgepikt door Broadway. Dat mijn lief in deze versie van Musicalcompagnie Mithe meespeelde, zal mijn appreciatie voor dit stuk ook wel enigszins beïnvloed hebben ongetwijfeld 🙂

Theater Aan Zee werd opgeschrikt door twee radicale naaktvoorstellingen, die uiteindelijk de beste producties van het festival bleken te zijn.

Aneckxander van Alexander Vantournhout en Bauke Lievens is een mijlpaal in het hedendaagse circus in Vlaanderen: zo gewaagd, consequent en straf was circus van bij ons nog nooit. Terecht de winnaar van de KBC Jong Theater- én de Publieksprijs. De hype meer dan waard.

Swaffelen in een kapel? Lefgozers Tamar Blom en Kajetan Uranitsch doen het ongegeneerd in Body On. Tot mijn grote verbazing was deze dansperformance nergens vrijblijvend of goedkoop provocerend, maar net een heftige ode aan mannelijkheid en een ongemakkelijk intieme inkijk in hoe dicht twee lichamen elkaar kunnen naderen.

Een goede komedie maken is waarschijnlijk nog het moeilijkst van al. Zelden zo gegierd als bij deze twee – tevens erg inhoudelijke – well made comedies.

Deurdedeurdeur van SKaGeN dateert eigenlijk al van 2008, maar ik zag het stuk nu pas. Een hilarische deurenkomedie over de achterkant van een amateurgezelschap, met onvergetelijke acteerprestaties van o.a. Charlotte Vandermeersch. Om kort te zijn: de beste komedie die ik ooit zag.

Louis Van der Waal moet zowat de strafste komische acteur zijn. Vorig jaar liep hij als een Jezus over water in Volksvijand, ditmaal speelt hij een kinky kerstman in Nora, de tweede Crashtest Ibsen-productie die Moeremans and Sons in openluchtversie op Oerol bracht. Zo over the top, maar door de uitstekende tekst van Joachim Robbrecht en de inventieve regie van Sarah Moeremans zéér ge(s)laagd.

Theater kan een toverdoos zijn waarbij alle trucjes uit de kast gehaald worden om een groot effect te creëren, zoals deze twee Nederlandse producties bewezen.

In Play It Back haalt acteerfenomeen Nastaran Razawi Khorasani haar innerlijke Michael Jackson boven tijdens een boswandeling. Inhoudelijk is deze solo een hilarische persiflage op de manier waarop we als mens de natuur proberen imiteren. Tegelijk maakt ze korte metten met onze drang om steeds weer de hoofdrol te willen spelen in de film van ons eigen leven. De imponerende special effects die Khorasani in deze waanzinnige trip aanwendt, lieten me even later dolblij door de velden van Terschelling fietsen.

De bij ons nog veel te onbekende Jakop Ahlbom pakte het Theaterfestival-publiek in met zijn onwaarschijnlijke productie HORROR, één grote stijloefening in het bekende filmgenre, maar dan op het theater. You’ve never seen anything like this.

De vier theatermakers van BOG. bewezen in 2015 nogmaals dat ze een collectie zijn om te koesteren.

De outdoorversie van hun gelijknamige debuutvoorstelling BOG was nog veel preciezer, intenser en ontroerender dan het origineel uit 2013. Wanneer Lisa Verbelen op de eerste tonen van The Logical Song hun gekende strakke lijn doorbreekt om gezwind tussen de bomen van Terschelling te slalommen, schoot mijn gemoed helemaal vol.

In het najaar volgde hun nieuwe zaalvoorstelling GOD, een prachtige poging om ons verlangen naar het hogere te benoemen. Opnieuw een schitterend taalexperiment, culminerend in een rap over alle -ismes die ons denken domineren. In GOD bereikt BOG een nulpunt: er is zelfs geen beweging meer, enkel nog gedachten. Benieuwd naar hun volgende stap.

De ontluikende liefde en seksualiteit bij jongeren is een dankbaar thema om in voorstellingen met jonge spelers te gebruiken.

In VOGELS van het Antwerpse universiteitsgezelschap De Bromvlieg laat regisseur Martijn Gielen zijn acteurs dolen door de nacht na een dronken feestje, op woorden van Moya De Feyter. De onzekerheid die met (a)seksualiteit gepaard gaat, wordt treffend en bijzonder uitgepuurd geënsceneerd.

Een boek dansen? Ryan Djojokarso en Bram Jansen laten het hun piepjonge performers van fABULEUS en DOX doen in het gewéldige Alleen de grootste nabijheid. Goethe toegankelijk ontcijferd voor tieners door middel van een kuschoreografie en een steeds meer oncontroleerbare natuurdrift die de ratio overneemt: héél straf.

Zolang het publiek maar gelooft dat het echt is, komen theatermakers makkelijk weg met “accomplices”, stiekeme handlangers uit het publiek, Chinese vrijwilligers die uiteindelijk toch in het complot betrokken zijn.

Wunderbaum slaagde erin om mij helemaal beet te nemen in het hilarisch-ironische We doen het wel zelf, waarin ze de tekorten van de “participatiesamenleving” aankaarten. Een schijnbaar toevallig gekozen toeschouwer wordt steeds verder uitgedaagd, tot hij uiteindelijk het wel even zelf doet en de show helemaal steelt. Wunderbaum is na enkele mindere producties helemaal back on track.

Sneller doorprikken doen we de publieksvrijwilliger in het bijzonder geestige Guess Who’s Back van Young Gangsters, een energiebom die de draak steekt met de charismatische misvieringen van Amerikaanse christenen en de economische machtsmotieven die daar achter zitten. Met posterboys Marius Mensink en Rutger Remkes als presentator en Jezus, maar uiteindelijk underdog Romana Vrede die aan het langste eind trekt in deze parodie op godsdienstfundamentalisme.

Een lange wandeling maken om over dit fysieke en mentale traject vervolgens een voorstelling te maken: het was een bescheiden tendens in 2015.

De guitige Elena Peeters ondernam voor haar masterproef een 100 dagen durende wandeltocht naar Rome en maakte over al haar ervaringen, ontmoetingen en twijfels de schitterende monoloog Elena, waarbij ze aan het einde hemelse gezangen aanheft eens ze Vaticaanstad heeft bereikt.

Haar mentor Suzanne Grotenhuis deed nadien iets soortgelijks (maar in de kortere versie) door de outback van Australië. Op de Dag van De Nwe Tijd liet ze al een voorproefje zien van Expedit, haar nieuwe solovoorstelling en opvolger van het ontwapenende Zwarte Woud Forever. Afgaand op deze try-out kan Expedit wel eens memorabel worden!

Op de nachtelijke link na kunnen beide onderstaande voorstellingen waarschijnlijk niet meer van elkaar verschillen.

Slumberland is de nieuwste hit uit de Zonzo Compagnie-stal. In de stijl van succesvoorstelling Starend Meisje maakte Nathalie Teirlinck opnieuw prachtige droombeelden over de oncontroleerbare gedachten en gevoelens die kinderen in het holst van de nacht hebben, en An Pierlé en Fulco Ottervanger spelen er live liedjes bij. Bedwelmend mooi!

Met Verklärte Nacht – naar het gelijknamige muziekstuk van Schönberg – maakte Anne Teresa De Keersmaeker haar meest dansante en romantische voorstelling in jaren. Een passioneel en hartverscheurend duet waarbij de vrouw gewrongen zit tussen de liefde voor haar danspartner en een andere man. Een kort maar krachtig danshoogtepunt.

Theater kan ook een hart onder de riem steken voor outcasts of tonen dat het allemaal niet zo conform de maatschappelijke norm hoeft te verlopen in gender of in een gezin.

Voetbal op hoge hakken van Kopergietery won dit jaar de VSCD Mimeprijs, een opsteker voor deze gewaagde maar zeer geslaagde jongerenproductie die scholen en cc’s veel te weinig durven programmeren omwille van het ongemakkelijke campy thema en de gendervragen die dit oproept (nochtans perfecte stof tot napraten). In de schoolvoorstelling die ik zag keerden de rebelse tieners zich in het begin stoer af van de uitdagende Randi De Vlieghe en Jef Van gestel, maar gaandeweg nam het respect om zoveel lef op scène toe en omarmden ze de inclusieve boodschap aan het eind van ganser harte.

Ook Konijn met pruimen van Laika & Bos+ (milieuorganisatie die voor het eerst een theaterstuk coproduceert) had in de val van het moralisme kunnen trappen, maar doet dat op grandioze wijze niet. Dimitri Verhulst schreef een heerlijk gelaagde tekst waarin het ouderpaar Frank Dierens en Janne Desmet zich humoristisch mag uitleven (om hun trauma niet onder ogen te moeten zien, zo blijkt later), terwijl de nieuwe zwarte vriendin van zoonlief allemaal racistische vooroordelen over haar heen krijgt. Dit stuk was een ware hit onder het schoolpubliek: dikke fun, en toch stapte niemand onveranderd de zaal uit.

Theater is bij uitstek het medium dat zich in het hier en nu afspeelt. Wanneer theatermakers zich daar extra op focussen en unieke avonden organiseren, hangt er magie in de lucht.

De Extremisten organiseerden op Theater Aan Zee vijf avonden lang een literaire improtheatershow, telkens gebaseerd op één radicaal individu (de avond die ik zag draaide rond jihadiste Malika El Aroud). Omdat zijn perfectionisme niet te rijmen viel met de vooropgestelde openheid van improvisatie, kreeg regisseur-spilfiguur Greg Nottrot aan het eind van de show live op scène klinkende ruzie met gastcolumniste Laura Van Dolron. Werkelijkheid en theater liepen door elkaar als nooit voorheen. Uberspannend!

De laatste voorstelling uit mijn lijstje is de Mystery Night van het fenomenale Martha!Tentatief op de Antwerpse Kleppers. Een legendarische avond waarin Johan Petit en Wim Helsen elkaar de loef probeerden af te steken over de beste levenswijsheid. Na de pauze mochten dan plots enkele toeschouwers op scène die wijsheden komen verdedigen. Een gigantisch risico, maar het werkte wonderwel. Een warme avond met een lach en een traan. Balsem voor de ziel. De winnende levenswijsheid wil ik jullie toch niet onthouden: All things are possible. Dat dit ook zo moge zijn in de theaterwereld in 2016!